Давлатдан кўчмас мулк сотиб олдик: ердан фойдаланиш ҳуқуқини ҳисобга олиш керакми ва ҚҚС бўйича мажбуриятлар қандай

«Корхона аукционда ер участкасида жойлашган бинони сотиб олди. «Buyurtma»да (ELEKTRON-ONLAYN AUKSION NATIJALARI TOʻGʻRISIDAGI) кўрсатилганидек, ердан фойдаланиш ҳуқуқи сотиб олинган. 800 млн сўм миқдоридаги сумма тўланган. Ер участкасидаги кўчмас мулк сотиб олинганда, сотиб олиш нархига ҳужжатларда ажратилмайдиган, меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланмайдиган участкадан фойдаланиш ҳуқуқи қиймати киритилади. Сотувчи унинг ўрнини ордер босишини тушунтириб, ҳисобварақ-фактурани тақдим этмади. Ордерда ердан фойдаланиш ҳуқуқи қиймати ажратилмаган. Бино кўринишидан 800 млн сўм турмайди.

Ердан фойдаланиш ҳуқуқи корхона балансида акс эттириладими ёки бутун суммa 0120 «Бинолар» счётида акс эттирилиши керакми? Агар қийматни бўлиш керак бўлса, ерга бўлган ҳуқуқ суммасини ва бинонинг қийматини умумий суммадан қандай аниқлаш керак?»

«Норма» эксперти Иринa Ахметова жавоб беради:

– Ер участкаси юридик шахсга доимий ёки муддатли (вақтинча) фойдаланиш учун тақдим қилинади .

Бино, иншоот ёки бошқа кўчмас мулкни сотиш шартномасига кўра харидорга бундай кўчмас мулкка эгалик ҳуқуқини бериш билан бир вақтда ер участкасининг ушбу кўчмас мулк эгаллаган ва ундан фойдаланиш учун зарур бўлган қисмига нисбатан ҳуқуқлар ҳам ўтказилади .

Бирламчи ҳужжатлар асосида солиқ ва бухгалтерия ҳисобини юритинг. Сизнинг ҳолатингизда кўчмас мулк учун бирламчи ҳужжат – онлайн электрон аукцион ордери ҳисобланади. Кўчмас мулк объекти ордерда кўрсатилган нарх бўйича 0120 счётига кирим қилиниши керак, шунингдек барча қўшимча харажатлар: брокерларнинг хизматлари, ҳуқуқни ўрнатувчи ҳужжатларни расмийлаштириш  ва ҳ.к. .

Ер участкасидан номоддий актив (НА) сифатида фойдаланиш ҳуқуқини ҳисобга олиш учун 7-сонли БҲМСнинг 6-бандида назарда тутилган барча шартларга риоя қилиш керак. Сизнинг ҳолатингизда барча шартларга риоя қилинмаган.  

Тегишинча, ер участкасидан фойдаланиш ҳуқуқи қиймати бинони сотиб олишнинг умумий қийматидан ажратилиши ва уни алоҳида ҳисобга олиш шарт эмас.

Бинолар учун мол-мулк солиғи базаси ўртача йиллик қолдиқ қийматдан ҳисобланади, лекин кўчмас мулкнинг белгиланган минимал қийматидан кам эмас . Келгусида корхона кўчмас мулк объектининг қийматини мустақил баҳолашни амалга оширишга ҳақли, агар  объектнинг 1 кв.м қиймати Солиқ кодексининг 412-моддаси 1-қисм 1-бандида белгиланган минимал қийматдан кам бўлса.

Ҳисобварақ-фактура керакми

Аукцион орқали кўчмас мулк объектини сотувчи вазифасини бажарувчи ҳокимият давлат ҳокимияти ва бошқаруви органи ҳисобланади. Унга юкланган вазифалар доирасида у ҚҚС бўйича солиқ тўловчи ҳисобланмайди .

Давлат мулки олди-сотди битимлари бўйича ҚҚСни солиқ агенти – давлат мулкини сотиб олувчи ҳисоблаб чиқаради ва тўлайди. Бунда харидорнинг ўзи ҚҚС тўловчиси сифатида рўйхатдан ўтган-ўтмаганлиги муҳим эмас.

Харидор ҚҚС суммасини шартномада белгиланган солиқни ҳисобга олмаган ҳолда сотиб олинаётган давлат мулки қийматидан келиб чиқиб ҳисоблаб чиқаради . Сизнинг ҳолатингизда ушбу операция бўйича тўланадиган солиқ суммаси 96 млн сўмни (800 х 12%) ташкил этади.

Солиқ агентлари томонидан давлат мулки билан боғлиқ операцияларни ҚҚС ҳисоботида акс эттириш учун махсус шакл назарда тутилган – давлат мулкини сотиб олиш, ижарага бериш, шунингдек мусодара қилинган мол-мулкни реализация қилиш билан боғлиқ операциялар бўйича ҚҚС Ҳисоб-китоби,  шу жумладан суд қарори билан эгасиз бойликлар, хазиналар ва сотиб олинган бойликлар, шунингдек мерос ҳуқуқи бўйича давлатга ўтган бойликлар сифатида.

Солиқ агентлари – ҚҚС тўловчилари:

• агар сотиб олинган мол-мулк ҚҚС солинадиган фаолиятда фойдаланилса, тўланган солиқ ҳисобга киритилади . Ҳисобга олиш учун асос – солиқ тўланганлигини тасдиқловчи тўлов ҳужжати ҳисобланади ;
• муддати ўтган солиқ даври (ой)дан кейинги ойнинг 20-санасидан кечиктирмай солиқ ҳисоби жойи бўйича ҳисоботни тақдим этишади ва ҚҚС тўлашади.

Солиқ агентлари – айланмадан олинадиган  солиқ тўловчилар:

• тўланган ҚҚСни мол-мулкнинг бирламчи қийматига киритади ;
• солиқ ҳисоботини солиқ тўланган солиқ даври (ой)дан кейинги ойнинг 20-санасидан кечиктирмай тақдим этади.

Шундай қилиб, ҚҚСни ҳисоблаб чиқариш, тўлаш ва ҳисобга олиш учун ҳисобварақ-фактурани, шу жумладан бир томонлама ҳисобварақ-фактурани тақдим қилиш шарт эмас.